Người thứ nhất không coi bằng cấp ra gì. Anh ta lý luận rằng hệ thống giáo dục chỉ quan tâm đến điểm số. Đáng lý phải đào tạo những người biết cảm thụ về văn học, giỏi về hóa sinh hay ít nhất hiểu toán học… thì ở đây, học sinh, sinh viên chỉ cố gắng chạy theo điểm… để tốt nghiệp hoặc có tấm bằng cầm tay. Tấm bằng ấy là gì? Chỉ là một tờ giấy ai đó ghi lên mấy lời trừu tượng. Một tờ giấy lộn không hơn không kém.
Vì sao? Vì những người trong cái hệ thống sẽ tuyển dụng anh ta, hoặc cộng tác với anh ta đều là những người chạy theo điểm số từ xưa, và bằng cấp đầy mình, nhờ đó mà họ có vị trí hôm nay. Họ, theo thói quen, sẽ không coi anh ta ra gì dù kỹ năng và hiểu biết của anh ta cao và sâu.
Người thứ hai không coi tiền ra cái gì. Anh ta cho rằng tiền đang lưu hành khắp nơi cũng chỉ là một miếng giấy vô giá trị, phát hành thoải mái bằng việc in những con số lên đó, rồi dùng chúng để tính toán tài sản và công lao động. Đó chỉ là các giá trị về niềm tin mà mọi người đặt vào chính phủ, ngân hàng. Chứ thực tế thì là công cụ sức mạnh của nhà nước đặt lên cá nhân mà thôi.
Vì sao? Ở trong một cái xã hội kim tiền quyết định rất nhiều thứ, anh ta chẳng thể làm được việc gì, chẳng ai giúp nếu anh ta không có tiền, chẳng ai theo anh ta nếu không có gì để chi trả, và nhất là không giải quyết được vấn đề gì từ việc cơ quan ban ngành việc nhà cửa quan hệ riêng tư… nếu túng thiếu. Rất khó đi xa, cả nghĩa đen và nghĩa bóng.
Người thứ ba không chịu gia nhập bang hội. Bang có bang pháp, hội có hội quy. Trong bang hội, có một hệ thống niềm tin, lợi ích nhất định. Nếu chiếu theo đúng, thì anh ta sẽ được hưởng lợi ích tương tự. Nhưng anh ta coi thường hoặc nhìn thấy sự sai trái trong đó. Chẳng hạn hội có quyền hành kinh tế nhưng chủ yếu nhờ ăn chặn và phá đám người khác? Hay bang quy nói rằng những kẻ muốn có chức quyền mà không gia nhập thì là kẻ địch, phải xử lý.
Nhìn xem, do tuân thủ mà có vị trí này, có sự hỗ trợ kia, có miếng ngon nọ v.v… Nếu ở ngoài hội, thì ai tin anh? Anh có chung mục đích, tôn chỉ với chúng tôi đâu? Thế nên, người này đặc biệt không thể tiến xa.
Như vậy mọi người thấy đấy, nếu bạn tự thấy mình không “tiến xa” trong cuộc đời thì nhìn chung, bạn hẳn có những phẩm chất của một trong ba người trên, không ít thì nhiều. Chỉ có cách an ủi bản thân là ta không đi được xa, nhưng không đi lùi. Thế thôi!
